Ενδοοικογενειακή βία και κοινωνική εργασία

Πρόλογος
Ευχαριστίες
Σημείωμα επιμελητριών για την ελληνική έκδοση

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στην ενδοοικογενειακή βία
Κατηγορίες ενδοοικογενειακής βίας
Η οπτική της οικογενειακής υγείας
Η ενδοοικογενειακή βία και ο/η κοινωνικός/η λειτουργός: κώδικας ηθικής
Οι κοινωνικοί/ές λειτουργοί και η ενδοοικογενειακή βία

Κεφάλαιο 2: Εισαγωγή στην κακομεταχείριση ανηλίκων
Οι θεωρητικές οπτικές της κακομεταχείρισης ανηλίκου/ης
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή για τις πολίτικες πρόνοιας ανηλίκων
Ο ορισμός της «παιδικής ηλικίας»
Φροντίδα για οικογένειες και παιδιά που έχουν ανάγκη
Η υπόθεση της Mary Ellen και οι σύγχρονες πολίτικες για τα κακοποιημένα παιδιά
Πράξη για την πρόληψη και για τη θεραπεία της κακοποίησης ανηλίκων (CAPTA)
Άλλες υπηρεσίες πρόνοιας ανηλίκων
Ορισμοί και είδη κακομεταχείρισης
Σωματική κακοποίηση
Σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση
Συναισθηματική κακοποίηση
Παραμέληση
Άλλες μορφές κακοποίησης
Συχνότητα κακομεταχείρισης ανηλίκου/ης
Κακοποίηση και παραμέληση ανηλίκων
Χαρακτηριστικά ανηλίκων
Χαρακτηριστικά οικογένειας

Κεφάλαιο 3: Αναγνώριση και έρευνα στο πλαίσιο της κακομεταχείρισης ανηλίκων
Αναγνώριση της κακομεταχείρισης ανηλίκου
Ενδείξεις πιθανής σωματικής κακοποίησης
Ενδείξεις πιθανής σεξουαλικής κακοποίησης
Ενδείξεις πιθανής συναισθηματικής κακοποίησης
Συμπεριφορές ανήλικου παιδιού
Ενδείξεις πιθανής παραμέλησης
Καταγγελία κακομεταχείρισης ανηλίκου/ης
Εντεταλμένοι καταγγέλλοντες/ουσες
Το απόρρητο στην επικοινωνία
Κριτήρια για υποβολή καταγγελίας
Πού υποβάλλεται η καταγγελία
Τι καταγγέλλεται
Νομικά και ηθικά ζητήματα καταγγελιών
Ψευδής καταγγελία
Αποτυχία καταγγελίας
Εμπιστευτικότητα
Μειωμένος αριθμός καταγγελιών
Έρευνα και υπηρεσίες προστασίας ανηλίκων
Βήμα 1: ανίχνευση και καταγγελία
Βήμα 2: έλεγχος
Βήμα 3: αρχική έρευνα και αξιολόγηση
Βήμα 4: αξιολόγηση οικογένειας
Βήμα 5: σχεδιασμός
Βήμα 6: παροχή υπηρεσιών
Βήμα 7: αξιολόγηση οικογενειακής προόδου
Βήμα 8: κλείσιμο υπόθεσης
Εναλλακτικές λύσεις πέραν της υπηρεσίας προστασίας ανηλίκων
Επαναλαμβανόμενες καταγγελίες

Κεφάλαιο 4: Ποινική δικαιοσύνη και κακομεταχείριση ανηλίκων
Κυβερνητικοί τομείς και νόμοι
Ελληνικά δεδομένα
Το ποινικό δικαστικό σύστημα
Δικαστήρια ανηλίκων
Ποινικά δικαστήρια
Άλλοι επαγγελματικοί ρόλοι για την αντιμετώπιση της κακομεταχείρισης ανηλίκων
Αρχές επιβολής του νόμου
Διεπιστημονικές ομάδες
Κέντρα υπεράσπισης ανηλίκων
Κηδεμόνας ad litem
Ειδικοί συνήγοροι διορισμένοι απο το δικαστήριο (court-appointed special advocates, casas)
Ελληνικά δεδομένα
Προβλήματα κατα τις συνεντεύξεις με ανηλίκους
Κατάθεση στο δικαστήριο
Εμπειρογνώμονες
Τα παιδιά ως μάρτυρες

Κεφάλαιο 5: Οι συνέπειες της κακομεταχείρισης ανηλίκων και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις της φροντίδας
Οι συνέπειες της κακομεταχείρισης ανηλίκων
Συμπτώματα ανά είδος κακοποίησης
Συμπτώματα ανά ηλικία τη χρονική στιγμή της παρέμβασης
Προγεννητική περίοδος
Παιδιά μικρότερα των τριών ετών
Παιδιά προσχολικής ηλικίας
Παιδιά σχολικής ηλικίας
Έφηβοι/ες
Συμπτώματα που παρουσιάζουν τα παιδιά τα οποία υφίστανται κακομεταχείριση
Νευροβιολογικά και γνωστικά συμπτώματα
Σωματικά συμπτώματα
Συναισθηματικά συμπτώματα
Ανήλικοι/ες με ειδικές ανάγκες
Διαγενεακή μεταφορά της βίας
Η ψυχική ανθεκτικότητα των θυμάτων βίας
Υπηρεσίες για παιδιά που υφίστανται κακομεταχείριση
Εναλλακτικές επιλογές ενδοοικογενειακής φροντίδας
Εξωοικογενειακές μορφές φροντίδας
Εξωοικογενειακές μορφές φροντίδας στην Ελλάδα
Σχεδιασμός μονίμων λύσεων
Ανήλικοι σε ανάδοχη φροντίδα
Πολίτικες για την ανάδοχη φροντίδα
Προγράμματα ανάδοχων γονέων και επαγγελματίες
Ο θεσμός της ανάδοχης στην Ελλάδα
Ο θεσμός της υιοθεσίας στην Ελλάδα

Κεφάλαιο 6: Αξιολόγηση και παρέμβαση στην κακομεταχείριση ανηλίκων
Αξιολόγηση ανηλίκων που έχουν υποστεί κακομεταχείριση
Παρεμβάσεις στα κακοποιημένα παιδιά
Παραδείγματα παρεμβάσεων
Παρεμβάσεις ανά είδος κακομεταχείρισης
Επιπλέον παρεμβάσεις για κακοποιημένους/ες ανήλικους/ες
Θεραπεία με τη βοήθεια ζώων
Δυαδική αναπτυξιακή θεραπεία
Γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία
Επικεντρωμένη στο τραύμα γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία
Απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών κινήσεων (θεραπεία EMDR)
Ενήλικοι/ες επιζώντες/σες κακομεταχείρισης ανηλίκων
Συμπτωματολογία
Αξιολόγηση
Παρεμβάσεις σε ενήλικες επιζώντες/σες

Κεφάλαιο 7: Ανήλικοι/ες μάρτυρες συντροφικής βίας
Κακοποίηση ανηλίκων και συντροφική βία
Οι επιπτώσεις της βίας στους/στις ανήλικους/ες μάρτυρες
Οι επιπτώσεις της βίας ανάλογα με την ηλικία του παιδιού
Βρέφη
Παιδιά προσχολικής ηλικίας
Παιδιά σχολικής ηλικίας
Έφηβοι/ες
Οι κοινωνικοί/ές λειτουργοί στο σύστημα κακοποίησης ανηλίκων και συντροφικής βίας
Αξιολόγηση των ανηλίκων μαρτύρων
Παρεμβάσεις στους ανήλικους/ες μάρτυρες

Κεφάλαιο 8: Εισαγωγή στη συντροφική βία
Ορισμός της συντροφικής βίας (ΣΒ)
Θεωρητικές οπτικές για τη ΣΒ
ΣΒ ουδέτερη ως προς το φύλο
Άντρες θύματα γυναικών δράστριων
Η ιστορία της ΣΒ
Ιστορικοί σταθμοί στην ελληνική πραγματικότητα
Βία κατά των γυναικών: οι νομοθετικές ρυθμίσεις και οι αλλαγές στην Ελλάδα
Νομοθετική πράξη για τη βία κατά των γυναικών – ΗΠΑ
Ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της έμφυλης και της ενδοοικογενειακής βίας
Τα είδη της ΣΒ
Σωματική κακοποίηση
Σεξουαλική κακοποίηση
Ψυχολογική κακοποίηση
Οικονομική κακοποίηση
Επίμονη παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking)
Επιπολασμός και περιστατικά ΣΒ
Εθνικές έρευνες για την ενδοοικογενειακή βία
Εθνική έρευνα θυματοποίησης απο εγκληματική πράξη
Εθνική έρευνα για τη βία κατα των γυναικών
Η έρευνα για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα
Επιπολασμόύ στους πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο
Η βία στις ρομαντικές σχέσεις
Το οικονομικο κόστος της ΣΒ

Κεφάλαιο 9: Η δυναμική της συντροφικής βίας
Εξουσία και έλεγχος
Ο κύκλος της βίας
Επίκτητη αδυναμία
Το σύνδρομο της κακοποιημένης γυναίκας
Γιατί μένουν τα θύματα
Η τεχνολογία

Κεφάλαιο 10: Το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και η συντροφική βία
Εντολές προστασίας
Υπόδειγμα 10.1 εντολή προστασίας
Το δικαστικό σύστημα
Η διαδικασία
Υποχρεωτική σύλληψη
Πολιτική μη ακύρωσης
Η αποτελεσματικότητα των πολιτικών για τη ΣΒ
Η αλλαγή των πολίτικων
ΣΒ και όπλα
Οι ρόλοι των κοινωνικών λειτουργών

Κεφάλαιο 11: Αξιολόγηση και παρεμβάσεις στα θύματα συντροφικής βίας
Το μοντέλο επίλυσης προβλήματος
Δέσμευση εξυπηρετουμένων
Εκτίμηση των εξυπηρετουμένων
Εκτίμηση για τη συντροφική κακοποίηση
Λήψη ιστορικού
Προσδιορισμός του βασικού κακοποιητή και του θύματος
Εκτίμηση επικινδυνότητας
Εκτίμηση για συντρέχουσες συνθήκες
Διαταραχή μετατραυματικού στρες (ΔΜΣ)
Εργαλεία αξιολόγησης
Σχεδιασμός/συμφωνία με τους/τις εξυπηρετούμενους/ες
Σχέδιο ασφάλειας
Άλλα βήματα σχεδιασμού
Εφαρμογή και παρέμβαση
Παρέμβαση σε καταστάσεις κρίσης
Γνωσιακή θεραπεία τραύματος
Θεραπευτικό πρόγραμμα ενδυνάμωσης επιζήσαντων ατόμων (survivor therapy empowerment program – step)
Φεμινιστική θεραπεία
Προσεγγίσεις βασισμένες στα πλεονεκτήματα
Απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών κινήσεων (Eye Movement Desensitization and Reprocesssing – EMDR)
Θεραπεία έκθεσης
Συνέντευξη με παροχή κινήτρων
Δραστηριότητες δημιουργικών τεχνών
Προσεγγίσεις βασισμένες στο διαδίκτυο
Άλλες προσεγγίσεις
Η επαγγελματική χρήση του εαυτού απο τους/τις κοινωνικούς/ές λειτουργούς

Κεφάλαιο 12: Δράστες συντροφικής βίας
Τα χαρακτηριστικά των δραστών
Άντρες δράστες
Γυναίκες δράστριες
Αιτιολογικές θεωρίες για τους δράστες/δράστριες ΣΒ
Θεωρία οικογενειακών συστημάτων του Bowen
Η φεμινιστική θεωρία
Θεωρία σχέσης αντικειμένου
Θεωρία προσκόλλησης
Γνωσιακές συμπεριφοριστικές θεωρίες
Η οπτική της οικογενειακής υγείας
Τυπολογίες δραστών
Το μοντέλο των Gelles και Straus
Το μοντέλο των Holtzworth-Munroe και Stuart
Διαδικασία δέσμευσης των δραστών ΣΒ
Αξιολόγηση των δραστών ΣΒ
Επικινδυνότητα για άσκηση θανατηφόρας βίας
Κίνητρα για αλλαγή
Εργαλεία αξιολόγησης
Παρέμβαση/θεραπεία για δράστες
Διάφορες προσεγγίσεις
Τα μοντέλα Duluth
Ψυχοδυναμικά/ψυχοθεραπευτικά μοντέλα
Γεφύρωση νου–σώματος
Μοντέλα επικεντρωμένα σε λύσεις
Μοντέλα βασισμένα στα πλεονεκτήματα
Η μεταχείριση των δραστών ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα
Παρέμβαση για δράστριες

Κεφάλαιο 13: Ενδοοικογενειακή βία στις ευάλωτες και πολυπολιτισμικές κοινότητες
Γυναίκες, πρόνοια και ΣΒ
Ηλικιωμένες κακοποιημένες γυναίκες
Γυναίκες σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές και συντροφική βία
Άτομα με αναπηρίες και συντροφική βία
Μετανάστριες και συντροφική βία
Αμερικανοασιάτες / ιθαγενείς νησιώτες του Ειρηνικού
Αφροαμερικανοί
Λατινοαμερικανοί
Ιθαγενείς Αμερικανοί
Συντροφική βία σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια
Ιστορική αναδρομή
Απαραίτητη έρευνα
Μεθοδολογικές καινοτομίες
Σεξουαλική δουλειά/trafficking
Θεωρητικό πλαίσιο
Επιπολασμός
Οικονομικο κόστος
Δυναμική
Το ποινικό σύστημα και η επιβολή του νόμου
Διαφορές σεξουαλικής διακίνησης και ενδοοικογενειακής βίας
Συμπεράσματα για τη σεξουαλική διακίνηση
Βετεράνοι πολέμου που αντιμετωπίζουν μετατραυματικού στρες
Η μεσαία τάξη και η συντροφική βία

Κεφάλαιο 14: Εισαγωγή στην κακοποίηση ηλικιωμένων
Ορισμός κακοποίησης ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας
Είδη κακομεταχείρισης ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας
Σωματική κακοποίηση
Συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση
Σεξουαλική κακοποίηση
Οικονομική ή υλική εκμετάλλευση
Παραμέληση
Εγκατάλειψη
Αυτοπαραμέληση
Επιπολασμός της κακομεταχείρισης ηλικιωμένων ενηλίκων
Θεωρίες για την κακοποίηση των ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας
Ποιος κακοποιεί τους ενήλικους μεγαλύτερης ηλικίας;
Κεντρικά ζητήματα: ηλικιακός ρατσισμός, αυτοδιάθεση και ελάχιστα περιοριστικό περιβάλλον
Βασική νομοθεσία και μακρο-σκοπικές απόψεις για τους ενήλικους μεγαλύτερης ηλικία και για την κακοποίηση που υφίστανται

Κεφάλαιο 15: Έλεγχος και έρευνα για την κακοποίηση ηλικιωμένων
Παράγοντες κινδύνου και αναγνώριση κακοποίησης
Αναγνώριση της κακοποίησης ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας
Είδη εργαλείων ελέγχου
Υλοποίηση ελέγχου
Καταγγελία κακοποίησης ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας
Υπηρεσίες προστασίας ενηλίκων
Έρευνες
Σύστημα ποινικής δικαιοσύνης

Κεφάλαιο 16: Κακοποίηση ηλικιωμένων: Αξιολόγηση και παρέμβαση
Αξιολόγηση
Εργαλεία αξιολόγησης
Ασφάλεια και κίνδυνοι
Πολιτισμικά πλαίσια
Αξιολόγηση ικανότητας
Αξιολόγηση φροντιστή/ριας
Πατερναλισμός εναντίον αυτονομίας
Πλάνο ασφαλείας
Στρατηγικές θεραπείας
Παρεμβάσεις για φροντιστές/στριες

Κεφάλαιο 17: Πρόληψη της οικογενειακής βίας
Πρόληψη της κακομεταχείρισης ανηλίκων
Ενημέρωση κοινής γνώμης
Προγράμματα εκπαίδευσης για ανήλικους
Προγράμματα εκπαίδευσης γονέων
Προγράμματα επισκέψεων κατ’ οίκον
Προγράμματα διακοπής και διαχείρισης κρίσεων
Προγράμματα ψυχαγωγίας
Εκστρατείες δημόσιας υγείας
Αξιολόγηση προγραμμάτων
Πρόληψη συντροφικής βίας
Πρόληψη της κακοποίησης ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας

Παράρτημα
Πρωτόκολλο για τη διεξαγωγή διαγνωστικής εκτίμησης των αναγκών του παιδιού
Εισαγωγή
Αρχές που διέπουν τη διεξαγωγή διαγνωστικής εκτίμησης των αναγκών ενός παιδιού
Πεδία της ζωής του παιδιού που χρειάζονται διερεύνηση
Διαδικασία διεξαγωγής της διαγνωστικής εκτίμησης των αναγκών ενός παιδιού, βήμα προς βήμα
Έκθεση διαγνωστικής εκτίμησης των αναγκών του παιδιού
Εργαλείο ανίχνευσης και πρώιμης παρέμβασης σε ευάλωτες οικογένειες
Ανίχνευση ευάλωτων οικογενειών
Ανίχνευση αναγκών
Εξατομικευμένη παρέμβαση ανάλογα με τις ανάγκες της οικογένειας
Παρακολούθηση (follow-up)
Εργαλείο ανίχνευσης και πρώιμης παρέμβασης σε ευάλωτες οικογένειες
Μέρος Ι
Μέρος ΙΙ – παράγοντες ευαλωτότητας
Μέρος ΙΙΙ – εκτίμηση κινδύνου
Εξατομικευμένη παρέμβαση ανάλογα με τις ανάγκες της οικογένειας
Δομές και υπηρεσίες προστασίας των γυναικών θυμάτων συζυγικής / συντροφικής βίας στην Ελλάδα

Ευρετήριο

Βιογραφικά επιμελητριών ελληνικής έκδοσης